مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني همدان دوره هجدهم شماره 3 پاي يز 1390 شماره مسلسل 61 70 مقاله پژوهشي پيش بيني فاكتورهاي مرتبط با انجام فعاليت بدني منظم در دانشجويان با بهره گيري از مدل بزنف دكتر بابك معيني* فرزاد جليليان** محسن جليليان*** مجيد براتي**** پذيرش : 89/12/16 89/10/12 دريافت : چكيده: مقدمه و هدف: يكي از مهمترين مشكلات جامعه امروزي كاهش فعاليت بدني در بين افراد مي باشد. هدف از اين مطالعه تعيين فاكتورهاي مرتبط با پرداختن به فعاليت بدني منظم در بين دانشجويان با بهره گيري از مدل بزنف مي باشد. روش كار: اين مطالعه از نوع توصيفي مقطعي مي باشد كه بر روي 400 نفر از دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي همدان انجام شده است. نمونه گيري به صورت طبقه بندي با انتسابمتناسب از بين دانشكدههاي مختلفانجام گرديد.داده ها با پرسشنامه اي در سه بخش مشتمل بر اطلاعات دموگرافيك سازه هاي مدل بزنف و پرسشنامه استاندارد فعاليت بدني گردآوري شده است. اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماري 13- SPSS و با بهره گيري از آزمون هاي آماري مجذور كاي t مستقل و آناليز رگرسيون مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج: 271 نفر (67/8 درصد) فعاليت بدني سبك 124 نفر( 31 درصد) فعاليت بدني متوسط و 5 نفر (1/2 درصد) فعاليت بدني شديد داشتند. بين محل سكونت با انجام فعاليت بدني رابطه آماري معني داري ديده شد( 0/034 = P χ) 2 = 6/739, df = 2, دانشجويان ساكن خوابگاه نسبت به دانشجويان غير خوابگاهي فعاليت بدني بيشتري داشتند. از بين متغيرهاي مدل بزنف قصد P= & رفتاري (1/215 OR= &=P) و فاكتورهاي قادر كننده( 1/119 = OR كننده انجام فعاليت بدني مشخص شدند. ( به عنوان مهمترين عوامل پيش بيني نتيجه نهايي: از آنجا كه درصد بالايي از دانشجويان مورد مطالعه ميزان فعاليت بدني مناسب نداشتند و با توجه به اينكه فاكتورهاي قادر كننده از عوامل پيش بيني كننده پرداختن به فعاليت بدني بوده است به نظر مي رسد كه تدارك امكانات و تسهيلات مناسب ورزشي براي دانشجويان مي تواند به ارتقاي فعاليت بدني در بين آنان منجر شود. كليد واژه ها: فاكتورهاي قادر كننده / فعاليت بدني / مدل بزنف مقدمه : زندگي بدون تحرك به عنوان يكي از ريسك فاكتورهاي اصلي بيماري هاي قلبي مطرح شده است و تخمين زده مي شود خطر ابتلا به اين بيماريها در افراد كم تحرك حدود 2 برابر بيشتر باشد (1). فعاليت بدني منظم به عنوان يك رفتار مهم ارتقاء دهنده سلامت باعث پيشگيري و يا به تا خير انداختن انواع بيماري هاي مزمن و مرگ و مير زودرس مي گردد. همچنين شواهد متعددي وجود دارد كه انجام فعاليت بدني منظم منجر به ارتقاء سلامت * استاديار آموزش بهداشت مركز تحقيقات علوم بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي همدان ** كارشناس ارشد آموزش بهداشت مدرس دانشگاه آزاد اسلامي واحد همدان (f_jalilian@yahoo.com) *** مربي گروه بهداشت عمومي دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي ايلام **** كارشناس ارشد آموزش بهداشت دانشگاه علوم پزشكي همدان روان كاهش علاي م افسردگي و نگراني رضايتمندي از زندگي و ارتقاء كيفيت زندگي مي شود (2). فعاليت بدني منظم در كاهش خطر بيماري هاي مغزي نيز موثر است (3). انجام تمرينات منظم ورزشي (روزي 30 دقيقه و هفتهاي دو يا سه بار) راه ثابت شدهاي براي كاهش كلسترول توتال افزايش ليپو پروتي ين با چگالي بالا كاهش ليپو پروتي ين با چگالي پاي ين( LDL ) (HDL)
71 فاكتورهاي مرتبط با انجام فعاليت بدني دكتر بابك معيني و همكاران بهبود سلامت عمومي بدن ميباشد (4) همچنين ورزش در بهبود فشار خون موثر است و افرادي كه ورزش ميكنند اگر دچار سكته قلبي شوند زودتر بهبود مييابند و فشار خون آنها در حد طبيعي خواهد ماند (4 5). در نوجوانان اين ميزان بيشتر و 60 دقيقه فعاليت با شدت متوسط تا شديد روزانه حداقل 5 روز در هفته توصيه شده است (6). نتايج حاصل از بررسي ملي در ايران كه توسط سازمان بهداشت جهاني منتشر شده است نشان داده است كه شيوع بي تحركي در مناطق شهري و روستاي ي با تاكيد بر انجام فعاليت جسماني اوقات فراغت بين زنان و مردان گروه سني 15-64 سال به ترتيب %76/3 و %58/8 و در مجموع در همان رده سني %67/5 بوده است (7). در اين خصوص تحقيقات نشان داده اند كه يكي از عوامل تعيين كننده در انجام فعاليت بدني موانعي است كه فرد جهت انجام اين رفتارها دارد (8) و در مقابل آن تواناييها جهت غلبه بر موانع انجام فعاليت فيزيكي ارتباط مثبت و معني داري با افزايش فعاليت بدني دارد (9) و از طرفي هم فعاليت بدني ارتباط مستقيمي با داشتن مكان مناسب براي ورزش تجهيزات و فراهم نمودن وسيله براي رفتن به محل تمرين يا برنامه ورزشي دارد (10). به منظور طراحي يك برنامه آموزشي مطالعات نشان داده اند كه موثرترين برنامه هاي آموزشي بر رويكردهاي نظريه محور مبتني هستند كه از الگوهاي تغيير رفتار ريشه گرفته اند و انتخاب الگو يا نظريه مناسب آموزش بهداشت اولين گام در فرايند برنامه ريزي يك برنامه آموزشي است و آموزش بهداشت موثر بستگي به تسلط در استفاده از بهترين نظريه ها و راهبردهاي مناسب با هر واقعه اي دارد (11). در اين راستا مدل بزنف (Behavioral, Attitude, Subjective Norm, Enabling Factor) به منظور مطالعه رفتار و برنامه ريزي جهت تغيير و تعيين عواملي كه در تصميم گيري افراد براي انجام رفتار موثر است به كار گرفته مي شود (7). مدل بزنف در مطالعات متعددي در كشور به منظور تحليل رفتار مورد استفاده قرار گرفته است. در اين خصوص شريفي راد و همكاران در مطالعه خود به ارزيابي تا ثير آموزش بر اساس مدل بزنف در برقراري شيردهي موفق در زنان باردار شهر اراك پرداختند( 12 ). تقديسي و همكاران نيز مطالعه اي را با هدف تعيين تاثير آموزش بر مبناي مدل بزنف بر عملكرد ايمني كارگران كك سازي ذوب آهن اصفهان انجام داده اند( 13 ). مفاهيم نظري مطالعه: مدل بزنف از تركيب دو مدل پرسيد (Precede) و قصد رفتاري حاصل شده است. از اين مدل در جهت برآورد نيازهاي آموزش بهداشت در كشورهاي در حال توسعه استفاده ميشود و به منظور مطالعه رفتار و برنامهريزي جهت تغيير آن و تعيين عواملي كه در تصميم گيري افراد براي انجام رفتار موثر هستند به كار گرفته ميشود. در اين مدل نقطه شروع براي تحليل رفتار فردي شخص است. هابلي مدل بزنف را از باورها نگرشها نرم- هاي انتزاعي همراه با تركيبي از رويكرد فيش بين و مفهوم عوامل قادر كننده كه توسط لارنس گرين مطرح شده است را با هم تركيب و اين مدل را اراي ه داده است (7). شكل : 1 شماي كلي مدل بزنف آگاهي از ميزان فعاليت بدني دانشجويان و شناخت عوامل مو ثر بر آن مي تواند در برنامه ريزي آموزشي و اجراي ي جهت تشويق آنان به فعاليت بدني و مداخله به موقع در اصلاح آن كمك كننده باشد. لذا در مطالعه حاضر با بهره گيري از مدل بزنف به بررسي فاكتورهاي مرتبط با انجام فعاليت بدني منظم در بين دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي همدان پرداخته شده است. روش كار: اين مطالعه از نوع توصيفي مقطعي مي باشد كه بر روي 400 نفر از دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي همدان انجام شده است. نحوه انجام مطالعه بدين شرح بود كه ابتدا دانشكده ها به عنوان طبقه در نظر گرفته شدند و با استفاده از روش نمونه گيري طبقه بندي با انتساب متناسب از بين دانشجويان شركت كنندگان را به طور تصادفي انتخاب كرده و پرسشنامه طراحي شده بر مبناي مدل بزنف و پرسشنامه بين الملي فعاليت بدني (International Physical Activity Questionnaire; IPAQ) و سوالاتي در زمينه مشخصات دموگرافيك در اختيار آنان قرار داده شد و سپس اطلاعات مورد نياز از آنان جمع آوري گرديد.
دوره هجدهم شماره 3 پاي يز 1390 شماره مسلسل 61 مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني همدان 72 گفتني است كه آزمودنيهاي پژوهش در زمينه چگونگي انجام طرح و محرمانه بودن اطلاعات و همچنين هدف از انجام اين طرح توجيه شده و تمامي آنان با تمايل وارد مطالعه شدند. ابزار گردآوري اطلاعات در اين پژوهش شامل سه بخش مي باشد كه اطلاعات به صورت خودگزارش دهي از دانشجويان جمع آوري شده است. بخش اول اطلاعات دموگرافيكي: اين قسمت شامل 6 سوال در خصوص اطلاعات فردي دانشجويان بود و اطلاعاتي نظير سن جنس رشته تحصيلي مقطع تحصيلي وضعيت تاهل و محل سكونت را مورد بررسي قرار مي داد. بخش دوم سوالات مربوط به عملكرد (فعاليت بدني): براي سنجش فعاليت بدني از پرسشنامه استاندارد فعاليت بدني( 14 ) استفاده شد. اين پرسشنامه شامل سوالاتي است كه وضعيت فعاليت فيزيكي را مورد بررسي قرار مي دهد و فعاليت بدني را در سه دسته ضعيف متوسط و شديد دسته بندي مي كند. اين پرسشنامه در سنجش ميزان فعاليت بدني توسط سازماني جهاني بهداشت مورد استفاده قرار گرفته است و در مطالعات مختلفي در كشور نيز بكار رفته است و رواي ي و پاياي ي آن مورد تاي يد قرار گرفته است (7). اين پرسشنامه فعاليت بدني در 7 روز گذشته را مي سنجد و با توجه به نمره نهايي شدت فعاليت ها در 7 روز گذشته تعيين مي شود. نحوه نمره دهي آن اين گونه مي باشد كه فعاليت هايي مانند ايروبيك دوچرخه سواري با سرعت بالا كوه نوردي و بسكتبال كه به بيش از 6 كالري در دقيقه نياز دارند فعاليت جسماني شديد گفته مي شود و فعاليت هايي چون واليبال بدمينتون نظافت اتاق و پياده روي كه به 3-6 كالري در دقيقه احتياج دارند فعاليت جسماني متوسط در نظر گرفته مي شوند. در ضمن هر گونه فعاليتي كه مدت زمان آن كمتر از 10 دقيقه باشد حذف مي شود. محاسبه شدت انرژي مجموع فعاليت ها در 7 روز گذشته طبق دستورالعمل IPAQ انجام و اگر مجموع انرژي محاسبه شده در طول هفته كمتر از 600 met/cal/week باشد شدت فعاليت بدني در دسته ضعيف اگر بين 600 met/cal/week تا 3000 باشد در دسته متوسط و اگر بيش از 3000 met/cal/week باشد در دسته شديد طبقه بندي خواهد شد (7). بخش سوم سوالات مربوط به سازه هاي مدل بزنف: براي اندازه گيري سازه هاي مدل بزنف تيم تحقيق با بهره گيري از مطالعات مشابه (12 7) پرسشنامه هاي فوق را به سبك پرسشنامه هاي ليكرت و با مقياس پاسخ دهي 5 رتبه اي براي سوالات نگرش نرم هاي انتزاعي و قصد رفتاري و با مقياس پاسخ دهي 3 رتبه اي براي سوالات مربوط به فاكتورهاي قادر كننده طراحي نمود. ارزشيابي و تا ييد اعتبار محتوا و ساختار پرسش نامه هاي طراحي شده از طريق استفاده از نظرات گروه كارشناسان در زمينه مورد مطالعه انجام گرديد. همچنين براي سنجش پايايي پرسشنامه هاي اين قسمت يك مطالعه مقدماتي بر روي 30 نفر از دانشجويان انجام و با به كارگيري آزمون آلفا- كرونباخ پايايي پرسشنامه ها به شرح زير مورد تا ييد قرار گرفت: نگرش شامل 8 سوال (ضريب آلفا 0/88) براي مثال "داشتن فعاليت جسماني منظم به من كمك مي كند تا شاداب تر باشم" كه با مقياس 5 گزينه اي از 1 (بسيار مخالفم) تا 5 (بسيار موافقم) اندازه گيري گرديد و كسب نمره بالاتر نشان دهنده نگرش قويتر در خصوص داشتن فعاليت بدني مي باشد. نرم هاي انتزاعي شامل 6 سوال (ضريب آلفا 0/86) براي مثال "بهترين دوستم فكر مي كند كه من بايد فعاليت جسماني منظمي داشته باشم" كه با مقياس 5 گزينه اي از 1 (بسيار مخالفم) تا 5 (بسيار موافقم) اندازه گيري گرديد. كسب نمره بالاتر نشان دهنده نرم هاي انتزاعي ترغيب كننده فعاليت بدني مي باشد. فاكتورهاي قادركننده شامل 10 سوال (ضريب آلفا 0/64) براي مثال "آنقدر تكاليف دانشگاهيم زياد است كه وقت ورزش كردن ندارم" كه با مقياس 3 گزينه اي (بله تاحدودي خير) اندازه گيري گرديد و كسب نمره بالاتر نشان دهنده داشتن فاكتورهاي قادر كننده بيشتر براي پرداختن به فعاليت بدني مي باشد. قصد رفتاري نيز با 2 سوال (ضريب آلفا 0/85) اندازه گيري شد براي مثال" من قصد دارم كه در طي يك ماه آينده به طور منظم (حداقل سه بار در هفته) ورزش كنم" كه با مقياس 5 گزينه اي از 1 (بسيار مخالفم) تا 5 (بسيار موافقم) اندازه گيري گرديد. كسب نمره بالاتر نشان دهنده قصد رفتاري قويتر در خصوص پرداختن به فعاليت بدني مي باشد. درنهايت اطلاعات جمع آوري شده وارد نرم افزار آماري
73 فاكتورهاي مرتبط با انجام فعاليت بدني دكتر بابك معيني و همكاران 13- SPSS شد و با بهره گيري از آزمون هاي آماري مجذور كاي t مستقل و آناليز رگرسيون مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج: 230 نفر (57/5 درصد) از شركت كنندگان دختر و 170 نفر( 42/5 درصد) از آنان پسر بودند. 347 نفر از دانشجويان (86/8 درصد) ساكن در خوابگاه و 53 نفر (13/2 درصد) غير خوابگاهي بودند. بر اساس پرسشنامه استاندارد فعاليت بدني از 400 دانشجوي شركت كننده در پژوهش 271 نفر( 67/8 درصد) فعاليت بدني سبك 124 نفر (31 درصد) فعاليت بدني متوسط و 5 نفر ) 1/2 درصد) فعاليت بدني شديد داشتند. جدول 1 نتايج حاصل از رابطه بين متغيرهاي دموگرافيكي و انجام فعاليت بدني را نشان مي دهد. همانگونه كه مشاهده مي شود بين جنس رشته تحصيلي وضعيت تاهل و پرداختن به فعاليت بدني رابطه آماري معني داري ديده نشد اما بين محل سكونت و مقطع تحصيلي رابطه آماري معني دار ديده شد. قابل ذكر است كه با توجه به نتايج از بين دانشجويان مورد بررسي - بر اساس پرسشنامه - IPAQ فقط 5 نفر از دانشجويان داراي فعاليت بدني شديد بودند لذا براي تعيين مهمترين فاكتورهاي مدل بزنف بر انجام فعاليت بدني و همچنين تعيين رابطه بين سن و پرداختن به فعاليت بدني فعاليت بدني شديد و متوسط در هم ادغام شده و فعاليت بدني به صورت دو حالته مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. با توجه به نتايج ميانگين سني دانشجوياني كه فعاليت بدني داشتند برابر با 21/87 سال (انحراف معيار 1/83) و ميانگين سني دانشجوياني كه فعاليت بدني نداشتند برابر با 22/09 سال (انحراف معيار 2/24) بود اما نتايج حاصل از آزمون آماري نشان داد كه بين سن و انجام فعاليت بدني رابطه آماري معني داري وجود ندارد (0/307 =p,.(t = 1/023, df= 398 با بهره گيري از آناليز رگرسيون لوجستيك و روش Backward Stepwise Wald به تعيين مهمترين سازه هاي مدل بزنف در پيش بيني انجام فعاليت بدني در بين دانشجويان پرداخته شد در اين خصوص مدل بهينه در مرحله سوم به عنوان بهترين مدل معرفي شده و سازه هاي قصد رفتاري و فاكتورهاي قادر كننده به عنوان مهمترين عوامل پيش بيني كننده انجام فعاليت بدني در بين دانشجويان مشخص گرديدند (جدول 2). جدول 1: رابطه بين متغيرهاي زمينه اي وانجام فعاليت بدني فعاليت بدني ارزش P ضعيف متوسط شديد جنس 5 74 151 دختر 0 50 120 پسر مقطع تحصيلي 4 19 48 كارداني 0 60 126 كارشناسي 0 0 11 كارشناسي ارشد 1 45 86 دكتراي حرفه اي رشته تحصيلي 0 25 64 پزشكي 1 20 22 دندانپزشكي 2 27 71 بهداشت 0 29 64 پرستاري و مامايي 2 23 50 پيراپزشكي وضعيت تا هل 5 119 249 مجرد 0 5 22 متاهل محل سكونت 5 115 227 خوابگاهي 0 9 44 غير خوابگاهي ( χ 2 = 4/288, df = 2, P = 0/117) (χ 2 = 19/778, df = 2, P = 0/003) (χ 2 = 10/586, df = 8, P = 0/226) (χ 2 = 2/623, df = 2, P = 0/269) (χ 2 = 6/739, df = 2, P = 0/034)
دوره هجدهم شماره 3 پاي يز 1390 شماره مسلسل 61 مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني همدان 74 جدول 2 : آناليز رگرسيون لوجستيك متغيرهاي مدل بزنف به عنوان پيشگويي كننده رفتار ) انجام فعاليت بدني منظم) مرحله اول مرحله دوم مرحله سوم نگرش نرم هاي انتزاعي OR P-value Wald SE 1/027 0/303 1/063 0/026 1/026 0/378 0/778 0/029 β 0/026 0/026 فاكتورهاي قادركننده 0/106 قصد رفتاري 1/112 0/001 10/646 0/033 1/182 0/001 10/113 0/053 0/168 0/012 25/242 0/887-4/456 Constant نگرش 1/034 0/165 1/928 0/024 0/034 فاكتورهاي قادركننده 1/108 0/001 10/090 0/032 0/103 قصد رفتاري 1/193 0/001 11/588 0/052 0/176 0/016 26/415 0/805-4/139 Constant فاكتورهاي قادركننده 1/119 12/783 0/031 0/112 قصد رفتاري 1/215 15/187 0/050 0/195 0/038 45/412 0/486-3/274 constant روش: Backward Stepwise Wald متغير وابسته: انجام فعاليت بدني مدل نهاي ي (مرحله سوم): قصد رفتاري و فاكتورهاي قادر كننده نتايج جدول 3 نشان مي دهد با بهره گيري از آناليز رگرسيون خطي نگرش (0/098 =β و = P) و هنجارهاي انتزاعي (0/113 =β و = P) بر روي قصد رفتاري انجام فعاليت بدني تاثير گذار بوده اند. جدول : 3 آناليز رگرسيون خطي به منظور تعيين تاثير هنجارهاي انتزاعي و نگرش بر قصد رفتاري انجام فعاليت بدني اول مرحله Standardized Unstandardized Coefficients Coefficients P t Beta Std Error Beta 0/544 0/ 608-0/ 732 0/ 445 Constant 4/ 459 0/ 226 0/ 022 0/ نگرش 098 هنجارهاي انتزاعي روش: Backward متغير وابسته: قصد رفتاري 4/ 112 0/ 209 0/ 027 0/ 113 مدل نهاي ي (مرحله اول): نگرش و نرم هاي انتزاعي بحث: در مجموع 32/2 درصد از دانشجويان داراي فعاليت بدني (متوسط و شديد) بوده و اكثريت آنان از نظر داشتن فعاليت بدني در دسته ضعيف قرار داشتند. در اين خصوص پژوهشي كه توسط آقاملايي در بين دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي هرمزگان انجام گرفته است نيز حاكي از شيوع بالاي عدم فعاليت بدني در بين دانشجويان ايراني است وي در مطالعه خود گزارش كرده كه 26/5 درصد از دانشجويان داراي فعاليت بدني بودند (2). اين نتايج در مقايسه با مطالعات انجام گرفته در خارج از كشور بسيار پايين تر بوده به طوري كه عبداالله در مطالعه خود كه در بين دانشجويان هنگ كنك انجام داده است گزارش كرده است كه 69 درصد از دانشجويان داراي فعاليت بدني بودند( 15 ). همچنين گروبس ميزان داشتن فعاليت بدني منظم را در بين دانشجويان مورد بررسي در پژوهش خود 68/8 درصد ذكر كرده است( 16 ). مقايسه نتايج مطالعه حاضر با نتايج مطالعات ياد شده بيانگر اختلاف زياد از نظر داشتن فعاليت بدني بين دانشجويان در مطالعه حاضر و مطالعات ذكر شده مي باشد و همانگونه كه از نتايج مشخص مي باشد ميزان فعاليت بدني در بين دانشجويان مورد بررسي به ميزان قابل توجهي كمتر بوده است. زندگي بي تحرك به عنوان عامل خطر بيماريهاي مختلفي شناخته شده است و پايين بودن ميزان فعاليت بدني در بين دانشجويان مورد بررسي مي تواند زنگ خطري براي مسولين بهداشتي باشد و بايد اين مسي له مورد بررسي قرار بگيرد كه موانع انجام فعاليت بدني در بين دانشجويان كه قشر جوان جامعه را تشكيل مي دهند چه مواردي مي باشند تا بتوان با شناسايي اين عوامل در جهت برطرف كردن آنها گام برداشت. شناسايي موانع انجام فعاليت بدني در بين دانشجويان به محققين و برنامه ريزان بهداشتي كمك مي كند كه استراتژي هاي مناسب براي افزايش فعاليت بدني تدوين نمايند. از ديگر يافته هاي مطالعه حاضر عدم وجود اختلاف معني دار آماري در بين دانشجويان دختر و پسر از نظر داشتن فعاليت بدني بود. هر چند انتظار مي رود كه با توجه به شرايط دانشگاه هاي ايران و وجود امكانات بيشتر براي دانشجويان پسر و همچنين آزاد بودن بيشتر آنان براي ورزش كردن فعاليت بدني منظم در بين دانشجويان پسر بيشتر از دانشجويان دختر باشد اما نتايج به دست آمده چنين موضوعي را نشان نداد. اين يافته ها با نتايج حاصل از مطالعات عبداالله (15) گروبس (16) و براون (17) مطابقت ندارد بطوريكه آنان در مطالعات خود گزارش كرده اند كه ميزان فعاليت بدني در بين دانشجويان پسر بيشتر از دختران بوده است. در اين راستا مطالعات بسياري نيز نشان داده اند كه ميزان فعاليت بدني در مردان بيشتر از زنان بوده است كه با نتايج مطالعه حاضر همخواني ندارد ( 18-20 ) ليكن با مطالعه آقاملايي (2) كه در آن نيز گزارش شده است بين جنسيت و
75 فاكتورهاي مرتبط با انجام فعاليت بدني دكتر بابك معيني و همكاران داشتن فعاليت بدني ارتباط معني دار آماري وجود نداشته است همخواني دارد. بين سن و داشتن فعاليت بدني ارتباط آماري معني داري مشاهده نشد. در اين خصوص ارتباط منفي بين سطح فعاليت بدني و سن در مطالعات مختلف نشان داده شده است (18-20) و مطالعات ذكر شده بيانگر اين مطلب بودند كه با افزايش سن ميزان پرداختن به فعاليت بدني كمتر مي شود. عدم وجود ارتباط معني دار آماري در اين خصوص به نظر محقق شايد به اين علت باشد كه شركت كنندگان در اين مطالعه دانشجو بوده و در دامنه سني تقريبا يكساني (18 تا 29 سال و ميانگين سني آنان 22/02 سال بوده است) قرار داشتند. نتايج نشان مي دهد از بين متغير هاي مدل بزنف قصد رفتاري و فاكتورهاي قادر كننده به عنوان مهمترين فاكتورهاي موثر بر انجام فعاليت بدني در بين دانشجويان مورد بررسي معرفي شده اند. از جمله فاكتورهاي قادر كننده اي كه در مطالعه حاضر مورد ارزيابي قرار گرفته اند شامل داشتن دوست ورزشكار داشتن مهارت در ورزش نزديكي به سالن ورزشي و هزينه بوده است كه با توجه به نتايج به نظر مي رسد اين عوامل در پرداختن به فعاليت بدني در بين دانشجويان ايراني موثر باشند. در اين رابطه مطالعات بسياري نشان داده اند كه سازه هايي مانند قصد رفتاري نگرش نرم هاي انتزاعي و كنترل رفتاري درك شده پيش بيني كننده هاي مناسبي براي انجام فعاليت بدني هستند (21-23) و بسياري از مطالعات نيز فقدان امكانات و عدم دسترسي به آن نداشتن مهارت كافي جهت انجام ورزش و كمبودوقت( 24-27 ) را از موانع انجام فعاليت بدني عنوان كرده اند. همچنين نتايج نشان داد كه نگرش (0/098 =β) و هنجارهاي انتزاعي (0/113 =β) بر روي قصد رفتاري انجام فعاليت بدني تاثير گذار بوده اند. در اين رابطه مطالعاتي چند نشان داده اند كه هنجارهاي انتزاعي و نگرش بر روي قصد رفتاري موثر هستند (28 29) كه با نتايج مطالعه حاضر همخواني دارد. نتيجه نهايي: همانگونه كه عنوان گرديد آگاهي از ميزان فعاليت بدني دانشجويان و شناخت عوامل مو ثر بر آن مي تواند در برنامه ريزي آموزشي و اجراي ي جهت تشويق آنان به فعاليت بدني و مداخله به موقع در اصلاح آن كمك كننده باشد. نتايج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد كه فاكتورهاي قادر كننده از عوامل تاثير گذار و پيش بيني كننده انجام فعاليت بدني در بين دانشجويان بوده است لذا به نظر ميرسد كه پيش بيني مناسب در خصوص تدارك امكانات و تسهيلات مناسب ورزشي براي دانشجويان مي تواند به ارتقاي فعاليت بدني در بين آنان منجر شود. سپاسگزاري : اين مقاله برگرفته از طرح پژوهشي مصوب مركز تحقيقات علوم بهداشتي با شماره 16/35/54257 /پ مورخه 1388/4/16 مي باشد كه با حمايت مالي معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي همدان انجام شده است كه بدين وسيله نهايت قدرداني و تشكر از مسي ولين مربوطه و دانشجويان شركت كننده در پژوهش به عمل مي آيد. منابع : 1. Elosua R. Physical activity. An efficient and underused way of preventing cardiovascular disease from childhood to old age. Rev Esp Cardiol 2005; 58(8):887-890. 2. Aghamolaei T, Tavafian SS, Hassani L. [Exercise self-efficacy; exercise perceived benefits and barriers among students in Hormozgan University of Medical Sciences]. Iranian Journal of Epidemiology 2009; 4(3-4): 9-15. (Persian) 3. Lee CD, Folsom AR, Blair SN. Physical activity and stroke risk: A meta-analysis. Stroke 2003; 34(10):2475-2481. 4. Udezue E, Nashwan R, Azim AA, Hasweh M, Al Nuaim A, Al Dossary I. The impact of a multidiciplinary management approach on diabetic control in young Saudi patients. Ann Saudi Med 2005; 25(2): 85-89. 5. Wallberg-Henriksson H, Rincon J, Zierath JR. Exercise in the management of non-insulindependent diabetes mellitus. Sports Med 1998;25(1):25-35. 6. Welk GJ, Corbin CB, Dale D. Measurement issues in the assessment of physical activity in children. Res Q Exerc Sport 2000; 71(2): 59-73. 7. Hazavehei SMM, Asadi Z, Hassanzadeh A, Shekarchizadeh P. [Comparing the effect of two methods of presenting physical education π course on the attitudes and practices of female students towards regular physical activity in Isfahan University of Medical Sciences]. Iranian Journal of Medical Education 2008; 8 (1):121-131. (Persian) 8. Sallis JF, Prochaska JJ, Taylor WC. A review of correlates of physical activity of children and adolescents. Med Sci Sports Exerc 2000; 32(5):963 975. 9. Trost SG, Pate RR, Saunders R, Ward DS, Dowda M, Felton G. A prospective study of the determinants of physical activity in rural fifthgrade children. Prev Med 1997; 26(2):257 263.
دوره هجدهم شماره 3 پاي يز 1390 شماره مسلسل 61 مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني همدان 76 10. Centers for disease control and prevention. Recommendations and reports. Guidelines for school and community programs to promote lifelong physical activity among young people. Mor Mortal Wkly Rep 1997; 46:5-36. 11. Shojaeezadeh D. [Health education models]. Tehran: Communication and health education center publisher, 2000: 20-35. (Persian) 12. Sharifirad GR, Golshiri P, Shahnazi H, Barati M, Hasanzadeh A, Charkazi AR, et al. [The impact of educational program based on BASNEF model on breastfeeding behaviour of pregnant mothers in Arak]. Arak Medical University Journal 2010; 13(1): 63-70. (Persian) 13. Taghdisi MH, Madadzadeh N, Shadzi Sh, Hassanzadeh A. [Effects of education interventions on the coke workers' immune performances on BASNEF model basis at Isfahan melting factory]. Scientific Journal of Ilam Medical University 2007; 16(3): (Persian) 14. IPAQ Research Committee. Guidelines for data processing and analysis of the international physical activity questionnaire (IPQA)-short and long forms, November 2005. Available from: http://www.ipaq.ki.se/scoring.pdf (Accessed February 2011). 15. Abdullah AS, Wong CM, Yam HK, Fielding R. Factors related to non-participation in physical activity among the students in Hong Kong. Int J Sports Med 2005; 26(7): 611-615. 16. Grubbs L, Carter J. The relationship of perceived benefits and barriers to reported exercise behaviors in college undergraduates. Fam Community Health 2002; 25(2):76-84. 17. Brown SA. Measuring perceived benefits and perceived barriers for physical activity, Am J Health Behav 2005; 29(2):107-116. 18. Ransdell LB, Wells CL. Physical activity in urban white, African-American, and Mexican- American women. Med Sci Sports Exerc 1998; 30(11): 1608-1615. 19. Evenson KR, Rosamond WD, Cai J, Diez-Roux AV. Brancati for the atherosclerosis risk in communities study investigators. Influence of retirement on leisure-time physical activity: the atherosclerosis risk in communities study. Am J Epidemiol 2002; 155(8): 692-699. 20. Burton NW, Turrell G. Occupation, hours worked, and leisure time physical activity. Prev Med 2000; 31(6): 673-681. 21. Martin JJ, Oliver K, McCaughtry N. The theory of planned behavior: Predicting physical activity in Mexican American children. J Sport Exerc Psychol 2007; 29(2): 225-238. 22. Armitage CJ. Can the Theory of Planned Behavior predict the maintenance of physical activity? Health Psychol 2005; 24(3):235-245. 23. Hagger MS, Chatzisarantis ND, Biddle SJ. The influence of autonomous and controlling motives on physical activity intentions within the Theory of Planned Behavior. Br J Health Psychol 2002; 7(3):283 297. 24. Ball K, Salmon J, Giles-Corti B, Crawford D. How can socioeconomic differences in physical activity among women be explained? A qualitative study. Women Health 2006; 43(1): 93-113. 25. Foley L, Prapavessis H, Maddison R, Burke S, McGowan E, Gillanders L. Predicting physical activity intention and behavior in school-age children. Pediatr Exerc Sci 2008; 20(3):342-356. 26. Tzormpatzakis N, Sleap M. Participation in physical activity and exercise in Greece: an systematic literature review. Int J Public Health 2007; 52(6):360-371. 27. Hohepa M, Schofield G, Kolt GS. Physical activity: What do high school students think? J Adolesc Health 2006; 39(3): 328-336. 28. Godin G, Kok G. The theory of planned behavior: a review of its applications to health-related behaviors. Am J Health Promot 1996;11(2):87-98. 29. Sheeran P, Taylor S. Predicting intentions to use condoms: A meta-analysis and comparison of the theories of reasoned action and planned behavior. J Appl Soc Psychol 1999; 29(8):1624-1675.